فوتبال کلاسی!

این فعالیت بر کار تیمی تاکید دارد و دانش آموزان را به همکاری تشویق میکند

دانش آموزان از این بازی لذت میبرند و این موضوع آنها را تشویق میکند تا به سوالاتی که در کلاس مطرح میشود به دقت گوش بدهند و به پاسخ دانش آموزان نیز به دقت گوش دهند.

وسایل لازم:

تعداد زیادی سوال و یک کارت زرد و یک کارت قرمز

شکل کلاس:

• دانش اموزان کلاس خود را به دو تیم تقسیم کنید. میتوانند خودشان برای تیم شان اسم انتخاب کنند و یک کاپیتان برای هماهنگ کردن تیم انتخاب کنند.

• یک زمان کوتاهی به دانش آموزان فرصت دهید تا بازی را یاد بگیرند و موضوع مورد نظر را دوره کنند. میتوانیم آخر هفته را برای این آمادگی در نظر بگیریم یا ۱۵ دقیقه از وقت کلاس را به دانش آموز فرصت دهیم تا آماده شود.

• در آغاز بازی یک سکه بیاندازید تا مشخص شود کدام گروه شروع کند.

• از تیمی که آغاز کننده ی بازی است پرسش را آغاز کنید. هر یک از اعضای تیم میتوانند در مدت ۵ ثانیه به سوال پاسخ دهند. اگر دانش آموزی پاسخ صحیح داد سوال بعدی از همان تیم پرسیده میشود. اگر پاسخ غلط داد سوال به تیم مقابل واگذار میشود که سه ثانیه وقت دارند جواب بدهند. اگر هیچ کدام پاسخ درست ندادند سوال بعدی را هر دو تیم میتوانند جواب دهند.

• یک تیم باید به سه سوال متوالی پاسخ دهد تا برایش یک گل محسوب شود اما هر دانش آموزی فقط میتواند به یک سوال پاسخ دهد.

قوانین:

• هر دانش آموزی که قوانین را رعایت نکند – بعد از زمان تعیین شده پاسخ بدهد یا پاسخ را به دانش آموزی دیگر بگوید یا به هر شکلی تقلب کند یک کارت زرد میگیرد و اگر تکرار شود از بازی اخراج میشود.

سبک های تفکر و آموزش بر اساس تفاوت ها

   روش های مختلفی برای یادگیری کودکان وجود دارد  اما آنها زمانی بیشترین بهره را از آموزش میبرند که این تفاوت های انها در نظر گرفته شود.

بعضی از دانش آموزان از ارائه درس خیلی بیشتر از روش های دیگر یاد میگیرند و بعضی از دانش آموزان از خواندن مطالب دیگر و بعضی از انجام پروژه یا تکالیف مشخصی بیشتر یاد میگیرند.

درک سبک های گوناگون تفکر به معلم ها کمک میکند که شیوه های مختلفی را به کار ببرند تا خروجی یادگیری را برای دانش آموزان خود به حداکثر برسانند. (استرنبرگ۱۹۹۷).

سبک تفکر در واقع ترجیح دادن استفاده از یک توانایی به شیوه ای خاص است. در واقع سبک تفکر یک توانایی نیست بلکه شیوه ی به کار بردن آن توانایی است.

صحبت از تفاوتهای افراد نباید قضاوتی باشد. متفاوت بودن به معنای بهتر یا بدتر بودن هیچ کس نیست.

گاهی اوقات الگویی که موجب تقویت یادگیری در یک درس میشود لزوما موفقیت در کار در آن زمینه را ایجاد نمیکند. برای مثال گاهی اوقات دانش آموزان در یک درس نمرات خیلی خوبی میگیرند اما برای کار کردن در آن زمینه موفقیت چندانی کسب نمیکنند و یا برعکس. گاهی دانش آموزانی که در بخش تئوری یک درس نمره ی خوبی کسب نکرده اند در بخش های عملی آن درس بسیار موفق هستند.

برای روشن شدن مفهوم سبک تفکر بعضی از ویژگی های سبک تفکر در زیر آمده است:

• سبک تفکر نوعی ترجیح است نه توانایی (مانند تفاوت اینکه یک دانش آموز چقدر خلاق است و لینکه چقدر دوست دارد خلاق باشد).

• سبک های تفکر خوب یا بد نیستند.چیزی که از نظر یک معلم خوب است از نظر معلم دیگر شاید خوب نباشد.

• انسان ها به تناسب کاری که انجام میدهند سبک و شیوه های خود را تغییر میدهند ( سبک تفکر برای یک نفر ثابت نیست).

• انسان ها در انعطاف پذیری سبک های تفکر با هم متفاوت هستند.

• سبک های تفکر، موضوعی اجتماعی است و در تعامل با محیط زندگی یاد گرفته میشوند.

سبک های تفکر در آموزش و ارزیابی

همه معلم هایی که برای کودکان، نوجوانان و یا بزرگسالان آموزشی فراهم میکنند لازم است که راه های فعال تر شدن کلاس را بیابند. یک اصل کلیدی این است که هر دانش آموزی با توجه به سبک یادگیری و تفکر خودش بهترین استفاده را از کلاس داشته باشد.

اگر میخواهیم آموزش دانش آموزان به بهترین شکل ممکن صورت گیرد باید میان سبک تفکر و مدل تدریس یک هماهنگی ایجاد شود.

توجه به سبک های تفکر از این رو خیلی اهمیت دارد که معمولا با توانایی اشتباه گرفته میشود. بنابراین گاهی دانش آموزان برای اینکه توانایی انجام کاری را ندارند بی کفایت به نظر میرسند اما این موضوع به این دلیل اتفاق میافتد که سبک تفکر بعضی از دانش آموزان با کسانی که آموزش و تکالیف را طراحی کرده اند بسیار متفاوت است.(استرنبرگ ).

شیوه هایی برای سنجش سریع کلاس

• پاسخ دسته جمعی

تکنیک خیلی ساده ای که در خیلی از کلاس ها به کار برده میشود این است که معلم سوالی از کل کلاس میپرسد و همه با هم جواب میدهند. این راه خوبی است که به وسیله ی آن کل کلاس را ارزیابی کنیم.

• بند رخت

معلم طنابی را به دو سر کلاس وصل میکند. در یک سوی طناب مینویسد خیلی زیاد میدانم و در سوی دیگر مینویسد هیچ چیز نمیدانم. بعد درباره یک موضوع خاص از دانش آموزان خواسته میشود که با توجه به درکی که از آن مطلب دارند جای خود را روی طناب نشان بدهند.

• پنج انگشت

برای سرعت در ارزیابی، از دانش آموزان میخواهیم میزان یادگیری خود از درس را در مقیاس یک تا پنج با یک دست نشان دهند.

• چهارگوشه

معلم برای نظرسنجی درباره یک موضوع خاص چهار انتخاب در چهارگوشه ی کلاس میگذارد و از دانش آموزان میخواهد به سمتی که مایل هستند بروند.

• تخته ی فردی

هر دانش آموز میتواند یک تخته ی کوچک داشته باشد و گاهی که معلم سوالی را از همه ی کلاس میپرسد پاسخش را روی تخته ی خود بنویسد و آن را به دیگران نشان دهد.

• کارت علامت

دانش آموزان چهار کارت دارند که روی آن با چهار حرف یا اعداد مشخص شده است و از آن برای سوال های چهار گزینه ای یا صحیح و غلطی که کل کلاس باید پاسخ دهند استفاده میشود.

• کارت خروج

میتوانیم کارتی طراحی کنیم که کاربردهای زیادی داشته باشد. مثلا دانش آموزان مهم ترین چیزی که یادگرفته اند را در یک یا دو جمله بنویسند و بعد از کلاس خارج شوند.

• متن یک دقیقه ای

بعد از آموزش اطلاعات جدیدی به دانش آموزان، یک دقیقه به آنها فرصت دهید تا یک متن کوتاه درباره چیزی که آموخته اند بنویسند. اگر این کار مرتب در کلاس انجام شود دانش آموزان چیزهای بیشتری به خاطر می سپارند.

• گروه پازل

دانش آموزان را به چهار گروه تقسیم کنید و برای هر گروه متنی برای مطالعه فراهم کنید. بعد از اینکه گروه به آن مطلب مسلط شد همه با هم گروههای ترکیبی جدیدی تشکیل میدهند. یک نفر از هر گروه چیزی که یادگرفته را برای بقیه توضیح میدهد و به نوبت همه آموخته هایشان را به اشتراک میگذارند. این راه شیوه ی مناسبی برای مطالعه مطالب خیلی طولانی در زمانی کم است و با استفاده از این روش همه دانش آموزان نقشی ایفا میکنند و کسی در گروه نمیتواند بیکار و غیر فعال بماند.

• استراحت سه دقیقه ای

بعد از اینکه معلم موضوع جدیدی را مطرح کرده است سه دقیقه مکث میکند و از دانش آموزان میخواهد استراحت کنند سپس طرحی درباره چیزی که یادگرفته اند بکشند یا چیزی بنویسند.

• دایره درونی- بیرونی

نیمی از کلاس دایره ای به سمت بیرون و نیمی دیگر دایره ای به سمت داخل میسازند. آنها هر زمانی که با هم رو به رو میشوند یک سوال از همدیگر میپرسند. این روش برای دوره درس ها خیلی مفید است.

• لیوان رنگی

هنگام کارهای گروهی، به هر گروه سه لیوان سبز، زرد و قرمز میدهیم و از آنها میخواهیم یکی از لیوان ها به نشانه ی فعالیت گروه وسط میز باشد. اگر کارها به خوبی پیش میرود سبز، اگر مشکلاتی وجود دارد زرد و اگر فورا به کمک معلم خود احتیاج دارند لیوان قرمز را روی میز بگذارند. این شیوه روش مناسبی برای کلاس های پرجمعیت است زیرا کارهای گروهی گاهی موجب سرو صدا و بی نظمی میشود و دانش آموزان در کلاس راه می افتند تا از معلم کمک بخواهند و یا بیکار می مانند تا معلم متوجه مشکل آنها شود. این شیوه به سرعت انجام کارها کمک میکند.

• نقاشی دیواری

وقتی موضوعی در کلاس مطرح میشود از همه دانش آموزان میخواهیم بیایند و روی تخته یک کلمه بنویسند یا یک طرحی بکشند که به درسشان مربوط باشد.

• خلاصه کردن

دانش آموزان باید در دو دقیقه هرچه از جلسه قبل به یاد دارند را در یک کاغذ بنویسند. وقتی زمانشان تمام شد دو

دقیقه ی دیگر وقت دارند تا از تمام مطالبی که نوشته اند فقط یک جمله که از بقیه مهم تر است را انتخاب کنند. این فعالیت به دانش آموزان کمک میکند یاد بگیرند هدف از یک درس چیست و مهم ترین مطلب کدام است.

• قسمت جالب کتاب

به هر دانش آموز سه کاغذ چسب دار میدهیم و از همه میخواهیم در ۵ دقیقه سه قسمت مورد علاقه شان را از کتاب انتخاب کنند و با این کاغذها مشخص کنند.سپس هر کس قسمت های مورد علاقه اش را به معلم نشان میدهد و معلم هم در کتاب خودش آن بخش را با علامتی مشخص میکند. با استفاده از این روش دانش آموزان بر کل کتاب درسی تسلط پیدا میکنند و هر زمان که بخواهند میتوانند طلبی که میخواهند را به سرعت پیدا کنند علاوه بر این معلم هم در کتاب خودش آماری از علائق دانش آموزان بدست می آورد و در فعالیت های کلاسی میتواند از بخش های مورد علاقه ی دانش آموزان بیشتر استفاده کند. (بروک )

انواع تمایزگذاری در کلاس درس

بر مبنای محتوا

• در شرایطی که همه ی دانش آموزان بایدیک موضوع واحد را مطالعه کنند استفاده از پیش آزمون میتواند موثر باشد.

• دانش آموزان را به تفکر در سطوح مختلف تشویق کنیم.

• از انواع روش های آموزشی مختلف استفاده کنیم و شیوه های گوناگون یادگیری را در نظر بگیریم.

• تکالیف و وظایف دانش آموزان را به قسمت های کوچکی که هر کدام دستورالعمل مشخص و دقیقی دارد خرد کنیم.

• از مفاهیم و مهارت هایی که سطوح مختلفی از پیچیدگی را شامل میشود استفاده کنیم.

برای مثال میتوانیم از شیوه های زیر برای تمایزگذاری در محتوای دروس استفاده کنیم:

- استفاده از متن های گوناگون برای سطوح مختلف

- استفاده از متن های صوتی

- استفاده از لیست املا و واژگان در حد آمادگی دانش آموز

- ارائه ایده ها در شکل دیداری و شنیداری

بر مبنای فرآیند یادگیری

• امکان دسترسی به منابع گوناگونی که ویژگی های یادگیری متفاوتی را در میگیرد فراهم کنیم.

• فعالیت هایی که با هدف رشد مهارت های شنوایی، دیداری و حرکتی است را افزایش دهیم.

• ایستگاه های یادگیری فراهم کنیم که مبتنی بر تحقیق و فعالیت های یادگیری مستقل است.

• فعالیت هایی برای دانش آموزان در نظر بگیریم که در سطح پیچیدگی و تفکر انتزاعی متفاوت هستند.

• از گروه بندی های منعطف و متفاوت استفاده کنیم.

مثال هایی برای تمایزگذاری در فرآیند یادگیری:

* استفاده از فعالیت های مرحله ای که هر یادگیرنده با توجه به مهارت ها و توانایی های خودش آن را انتخاب کند و انجام دهد و در ادامه با سطوح مختلفی از چالش و پیچیدگی ادامه یابد.

*مهیا کردن مراکزی که دانش آموز بتواند موضوع های مورد علاقه اش در کلاس را در آنجا دنبال کند.

* فراهم کردن دستورالعمل های فردی، یعنی دستورالعمل هایی که توسط معلم نوشته شده است و بعضی از آنها برای همه دانش آموزان مشترک است و بعضی از فعالیت ها برای هر دانش آموزی متفاوت است.

* ارائه حمایت و پشتیبانی برای کسانی که به حمایت بیشتر احتیاج دارند.

* قرار دادن زمان متفاوت برای دانش آموزان متفاوت.

بر مبنای نتیجه و حاصل کار

• از شیوه های متنوعی برای تعیین تکالیف استفاده کنیم. تکالیف نمایشی، با پایان باز و..

• گاهی وظایفی برای دانش آموزان مشخص کنیم که معلم دربارعه آن تصمیم گرفته است و گاهی اجازه دهیم خود دانش آموز درباره ی ارائه کارش تصمیم بگیرد.

• به دانش آموزان پروژه های انتخابی پیشنهاد کنیم که انواع مختلف یادگیری را در برگیرد.

• در تعیین پروژه ها و تکالیف علاقه ی دانش آموزان را نیز در نظر بگیریم.

  مثال هایی برای تمایزگذاری در فرآیند یادگیری در ادامه آمده است:

  -به دانش آموزان این امکان را بدهیم که انتخاب کنند که چگونه کاری که یادگرفته اند را ارائه دهند.

  -استفاده از دستورالعمل هایی که با سطوح متنوع مهارت های دانش آموزان منطبق است.

  -به دانش آموز اجازه دهیم گاهی تنها و گاهی در گروههای مختلف کار کنند.

  -دانش‌آموزان را تشویق کنیم که گاهی خودشان تکالیفشان را طراحی کنند و این تکالیف، تا جایی که عناصر مدنظر ما را داشته باشند قابل انعطاف است.

آموزش بر اساس تفاوت های فردی

آموزش بر اساس تفاوت های دانش آموزان شیوه ای جدید است که با هدف درگیر کردن همه ی دانش آموزان در جریان کلاس و بیشترین استفاده همه دانش آموزان از فرآیند آموزش به کار میرود.

با توجه به اینکه هر دانش آموزی از نظر علایق، پیش زمینه های ذهنی، یادگیری های قبلی، میزان مطالعه و آگاهی نسبت به موضوع و انواع مهارت ها شرایط منحصر به فردی دارد هر کلاس باید به شکلی مدیریت شود که دانش آموز با توجه به شرایطی که دارد حداکثر یادگیری و بهره مندی را از کلاس داشته باشد.

در یک کلاس سنتی  طرح درس ها به گونه ای نوشته شده است که هر درس از نقطه ی مشخصی که مورد نظر مدرسه یا معلم است آغاز میشود و در نقطه ی مشخصی نیز به پایان میرسد. در این جریان تعدادی از دانش آموزان که دانش یا مهارتی بالاتر از سطح کلاس دارند از جریان آموزش حذف میشوند. همچنین دانش آموزانی که نقطه ی آغازین کلاس برایشان بیش از حد دشوار است و با دانش و مهارت آنها متناسب نیست هم نمیتوانند بهره ی کافی از کلاس ببرند. این دانش آموزان ممکن است وقت کلاس را به شکل منفعل و یا فعالی سپری کنند. دانش آموزان در شرایط منفعل، سرگرم فعالیت های دیگری میشوند که ممکن است در روند کلاس اختلالی ایجاد نکند مانند مطالعه کتاب غیر درسی یا انجام تکالیف درس های دیگر و..

بعضی از دانش آموزان در صورتی که ببینند کلاس برایشان بی فایده است سرگرم فعالیت هایی میشوند که در روند کلاس اختلال ایجاد میکند. فعالیت هایی مانند نامه نگاری با دانش آموزان دیگر و سر و صدا ایجاد کردن و.. که از نشانه های جذب نشدن یک دانش آموز در جریان کلاس است.

شرایطی که در آن دانش آموزی احساس کند نمیتواند از کلاس بهره ببرد موجب دلسردی و از دست رفتن انگیزه های او میشود.

با توجه به اینکه برنامه ی کلاسی برای دانش آموزان متوسط هر کلاس تهیه شده است، دانش آموزانی که بالاتر و یا پایین تر از سطح متوسط هستند، به طور طبیعی نمیتوانند به اندازه ی دانش آموزان متوسط از کلاس بهره ببرند. آموزش بر اساس تفاوت ها شیوه ای است که با ارزیابی دانش آموزان کار خود را آغاز میکند و برنامه ی کلاس بر اساس نیازهای دانش آموزان قابل تغییر و منعطف است.این نوع آموزش که از این به بعد آن را به اختصار «آموزش دی» مینامیم میتواند بسیاری از مشکلات کلاس های جدید را برطرف کند.

معرفی آموزش بر اساس تفاوت های فردی

هیچ دو دانش آموزی با توانایی و تجربه و نیازهای برابر وارد کلاس نمیشوند. مدل های یادگیری، مهارت زبانی، دانش زمینه، آمادگی برای یادگیری و فاکتورهای زیاد دیگری در کلاس با هم فرق دارند. با توجه به تمام این تفاوت ها از دانش آموزان انتظار میرود که در یادگیری مفاهیم و کسب مهارت های یکسانی کوشش کنند. پیدا کردن شیوه ی مناسبی که به همه ی دانش آموزان کمک کند که به استاندارد های مطلوب برسند چالشی بزرگ است که به تفکر نوآورانه احتیاج دارد.¹

«آموزش دی» یک نظریه ی آموزشی است که شامل تهیه برنامه های درسی به شکلی است که برای همه ی دانش آموزان مناسب باشد و آنها به شکلی فعال در کلاس شرکت داده شوند. بر مبنای این تئوری محیط و شرایط یادگیری باید به شکلی مهیا شود که تنوع اشکال یادگیری، علائق و توانایی ها را در نظر بگیرد.

دانش آموزان یک کلاس تفاوت های چشمگیری با یکدیگر دارند که شامل تفاوت در فرهنگ ها، شرایط اقتصادی اجتماعی، زبان، جنسیت، انگیزه ها و علایق شخصی و غیره است. با در نظر گرفتن نیازهای آموزشی گوناگون دانش آموزان، معلم ها میتوانند شرایط مناسبی را برای دانش آموزان ایجاد کند که همه به شیوه ی موثری از کلاس بهره ببرند. در چنین کلاس هایی همه دانش آموزان مشارکت دارند و میتوانند به موفقیتی در حد خود دست یابند. در این نوع آموزش معلم از دانش آموزان خود بر اساس توانایی ها و شرایط هرکس، انتظارات گوناگونی دارد. معلم ها میتوانند کلاس خود را از چهار جهت محتوا، فرآیند، محصول و محیط یادگیری متمایز کنند.

دانش آموزانی که هم سن هستند در یادگیری تفاوت های زیادی با هم دارند. آنها اگرچه اشتراکات فراوانی دارند، اما تفاوت های مهمی دارند که باید در نظر گرفته شود. در کلاس های سنتی تنها شباهتهای دانش آموزان در نظر گرفته میشود اما در کلاسی که تمایزگذاری در آن صورت گرفته است تفاوت های دانش آموزان اهمیت پیدا میکند و عامل مهمی در آموزش و یادگیری میشود.

کارول تاملینسون² چهره ی شاخص آموزش متمایز است. او سابقه ۲۱ سال تدریس در مدارس را دارد و ۱۲ سال به عنوان مدیر برنامه های خاص برای دانش آموزان پیشرفته تر و دانش آموزانی با مشکلات یادگیری بوده است و هم اکنون عضو هیئت علمی دانشگاه ویرجینیا است.

تاملینسون ویراستار و منتقد هشت مجله و نویسنده ی بیش از دویست مقاله و چندین کتاب است. کتاب های او با موضوع تمایز گذاری در کلاس درس به دوازده زبان ترجمه شده است و او شناخته شده ترین محقق در این زمینه است.

تعریف آموزش متمایز

ایجاد تمایز در کلاس درس، تلاشی است که معلمان برای پاسخ به نیازهای گوناگون دانش آموزان خود انجام میدهند. هر گاه معلم به شرایطی برسد که برای یک فرد یا یک گروه بزرگ یا کوچک در کلاس شیوه ای به کار ببرد تا بهترین تجربه ی یادگیری را برای همه ایجاد کند، دارد از شیوه ی تمایزگذاری استفاده میکند. معلم میتواند بر اساس علاقه و آمادگی های دانش آموز در موارد زیر تفاوت هایی ایجاد کند:۱. محتوا ۲ .جریان یادگیری ۳. نتیجه ۴. محیط و شرایط یادگیری. (تاملینسون ۱۹۹۹).

1http://www.glencoe.com/sec/teachingtoday/subject/di_meeting.phtml

2Carol Tomlinson