تاثیرات مثبت و منفی تکالیف

تاثیرات مثبت انجام تکلیف در خانه برای معلمان و والدین دانش آموز بدیهی است و بسیاری از دانش آموزان نیز به کارکردهای مثبت آن آگاهی دارند و اگر از آنها بپرسیم که چرا باید تکلیف انجام داد به چند مورد از مواردی که در جدول زیر آمده اشاره میکند. موارد زیر تاثیرات مثبت انجام تکلیف از دیگاه تحقیقاتی است که کوپر از سال 1986 به جمع آوری آنها پرداخته است.

1	کسب عادت ها و مهارت های بهتر مطالعه	6	مشارکت بیشتر والدین
2	به خاطر سپردن بیشتر دانش اطلاعاتی	7	خود انضباطی
3	درک بیشتر موضوع	8	تنظیم بهتر وقت
4	تشویق به یادگیری در اوقات فراغت	9	استقلال بیشتر
5	عادت به مطالعه	10	آشنایی والدین با فعالیت های مدرسه

(Cooper 1989)

3. تاثیرات منفی انجام تکلیف

در مورد انجام تکالیف مدرسه در خانه نظرات متفاوت و متناقضی وجود دارد. عده ای تکلیف را جزء لاینفک آموزش و تحقیق میدانند و معتقدند امر آموزشی که در مدرسه آغاز شده است باید در خانه نیز ادامه یابد و مشارکت والدین را نیز دربر گیرد. در مقابل عده ای دیگر مشق شب را دارای ابعاد مخربی میدانند که در مجموع زیان آن بیشتر از سودش است. دکتر مهرداد ناظری در پژوهشی که در سال 1388 انجام داده است به آسیب شناسی مشق شب در ایران پرداخته است و تاثیرات منفی آن را برشمرده است. ایجاد نفرت و بی علاقگی به درس و کلاس تا سالهای آینده، یکسان پنداری دانش آموزان و طرح تکالیف یکسان برای دانش آموزان متفاوت، تفاوت ارزش های ذهنی دانش آموزان با مسئولان مدرسه و والدین و سلب آزادی دانش آموزان و ایجاد احساس اجبار و ناتوانی از تاثیرات مخرب انجام بعضی از تکالیف است که نتیجه اش میتواند تقلب، کپی کردن، کار ناقص انجام دادن و موارد دیگر باشد. از نظر کاظمی در دبستان به دلیل ویژگی های شخصیتی کودک مقدار تکلیف اگر مناسب باشد زیاد اذیت کننده نیست اما در دبیرستان که دانش آموز بزرگتر شده است و زندگی اش پیچیده تر شده و جنبه های متنوعی دارد مقدار تکلیف اگر از حدی بیشتر شود مقاومت بیشتری در دانش آموز ایجاد میکند.

نتیجه ای که دکتر ناظری از انجام این تحقیقات گرفته است این است که حذف تکلیف به کلی شیوه ی صحیحی نیست اما جایگزین کردن تکالیف خلاقانه میتواند راه حل مناسبی باشد. شیوه های خلاقانه تکلیف را نباید دوباره در قالب تکلیف سنتی جا داد. مثلا برای شناخت انوع ابرها میتوانیم به دانش آموز بگوییم از ابرها عکس بگیرد اما نباید بخشی دیگر به آن اضافه کنیم که مطالبی که یاد گرفته است را بنویسد و به آن ضمیمه کند.

کوپر در سال 1989 آسیب هایی که انجام تکالیف ایجاد میکند را به شکل زیر لیست کرده است:

1	تقلب	6	بیزاری از مدرسه
2	کپی کردن	7	از دست دادن علاقه به موضوعات علمی
3	واگذار کردن تکلیف به دیگران	8	گیج شدن والدین درمورد تکنیک های آموزشی
4	افزایش فاصله دانش آموز کم کار- پرکار	9	محرومیت از فعالیت های اجتماعی
5	خستگی جسمی و روحی	10	فشار والدین برای انجام تکلیف بهتر یا بیشتر

(Cooper 1989)

دکتر بازرگان پژوهشی در خصوص تکلیف شب انجام داده است و در آن وضعیت دانش آموزان ابتدایی شهر تهران را در سالهای 1371تا 73مورد مطالعه قرار داده و آثار منفی تکلیف شب را موارد زیر شمرده است:

حذف فعالیت هایی که انجام تکلیف مانع انجام آن میشود

انجام ندادن تکالیف به درستی ( کپی کردن، کار یکی دیگر را نشان دادن و ..)

دلایل غیر واقعی برای انجام ندادن تکلیف آوردن( مریض بودم، جا گذاشتم و...)

میتواند وسیله ای برای تشویق به دروغ گویی ، تقلب و رفتارهای نامطلوب دیگر شود.

میتواند تبدیل به وسیله ی درگیری کودکان و خانواده، خانواده و مدرسه، کودک و مدرسه و والدین و مدرسه شود.

در پژوهشی که توسط دکتر یحیی کاظمی برای مطالعه تاثیر ارائه تکلیف بر نگرش دانش آموزان انجام داده است، با استفاده از روش شبه آزمایشی از طرح دو گروه ناهمسان با پیش آزمون و پس آزمون و گروه کنترل انجام شده است. در این روش سه گروه دارای تکلیف شب آزاد، تکلیف شب اجباری و تمرین فعال در کلاس بدون تکلیف شب مورد بررسی قرار گرفتند. نمونه ی آماری 12 کلاس و در مجموع 138 آزمودنی را شامل میشد. نتایج این پژوهش نشان میدهد: تفاوت معنی داری بین گروههای بی تکلیف شب و با تکلیف شب آزاد مشاهده نشد. اما میانگین نگرش تحصیلی این دو گروه به صورت معنی داری برتر از میانگین نگرش تحصیلی گروه تکلیف شب اجباری بود. نتایج تحلیل آماری بیانگر این است که با اطمینانی در سطح 95 درصد میتوان استنباط کرد که عدم ارائه تکلیف شب سبب افزایش میانگین نگرش مثبت دانش آمزان دوم ابتدایی نسبت به تحصیل شده است. نکته ی قابل توجه دیگری در این تحقیق این است که بالاترین میانگین نگرش تحصیلی مربوط به گروهی است که تکلیف شب آزاد داشته اند. گروه دارای تکلیف شب آزاد اگر مایل نباشند تکلیف خود را انجام نمیدهند اما اگر بخواهند که انجام دهند حتی اگر خسته شوند نگرش منفی نسبت به کارشان پیدا نمیکنند و حتی انگیزه ی بیشتری کسب می کنند.

الفی کان نویسنده ی سرشناس آمریکایی است که در حوزه ی آموزش و امور تعلیم و تربیت کتاب ها و مقالات متعددی دارد. او در مقاله ای در خصوص تکلیف نوشته است که " امروزه تاثیر منفی تکالیف به خوبی شناخته شده است. ناامیدی کودکان و خستگی، فقدان وقت برای فعالیت های دیگر و کاهش علاقه به یادگیری، دخالت والدین و تاثیر منفی کارهای مدرسه بر ارتباط والدین و فرزندان و.. مسائلی است که دانش آموزان و والدین آنها با آن به خوبی آشنا هستند. ضمن اینکه تاثیرات مثبت انجام تکلیف نیز خیلی اسطوره ای و اغراق آمیز است. "

کان در کتابی با عنوان" اسطوره ی تکلیف" دفاع هایی که معمولا از انجام تکلیف میشود را به نقد کشیده است. سوال اصلی این است که بچه ها بعد از گذراندن یک روز کامل در مدرسه چرا باید در خانه هم کارهای درسی داشته باشند؟ در چنین وضعیتی ایجاد استرس و ناامیدی و درگیری و خستگی برای بچه ها کاملا قابل پیش بینی است. اما اولیا خود را با این پاسخ راضی میکنند که سود انجام این تکالیف بیشتر از هزینه هایش است. اما اگر اینطور نباشد چه؟ ادعاهایی مانند اینکه انجام تکلیف موفقیت تحصیلی را افزایش میدهد و مهارت های مطالعه و احساس مسئولیت را به دانش آموزان یاد میدهد نتوانسته اند از آزمون منطق و تجربه عبور کنند.

او در مقاله ای با همین موضوع نوشته است برای آماده کردن این کتاب به تحقیقات بسیاری مراجعه کردم و نتیجه این بوده است که هیچ مشاهده ای مبنی بر سودمندی تحصیلی برای تکلیف معین کردن برای کودکان زیر 14 سال مشاهده نشده است. در واقع هیچ رابطه ی معناداری میان موفقیت تحصیلی و انجام تکلیف دیده نشده است. در سالهای بالاتر رابطه ی ضعیفی وجود دارد اما وقتی از تحلیل های آماری دقیق تر استفاده کنیم همان رابطه نیز محو میشود. هیچ تحقیقی تا کنون اثبات نکرده است که انجام تکلیف در ایجاد عادت های خوب مطالعه تاثیر داشته است. در حالی که تاثیر این تکالیف نا واضح و مشکوک است، در ربع قرن اخیر مقدار تکالیف دانش آموزان بسیار افزایش یافته است. در بیشتر این مدارس انجام تکلیف به مواردی که کاملا ضرورت دارد محدود نمیشود بلکه به نظر میرسد سیاست مدرسه این است که دانش آموز هر شب " یک کاری" برای انجام دادن داشته باشد و بیکار نباشد. حتی اگر این ایده قابل دفاع باشد که بعضی از دانش آموزان در بعضی از موضوع ها به انجام تکلیف احتیاج دارند هیچ مشاهده ای از این مسئله حمایت نمیکند که همیشه باید برای همه تکلیفی مشخص کرد.( Kohn 2006 ) .