انواع تکالیف
تکالیف درسی یکی از مهم ترین موضوعاتی است که دغدغه ی مشترک معلمان، دانش آموزان و والدین آنهاست. محققان و کارشناسان مسائل آموزشی تحقیقات زیادی درباره ی نوع تکالیف و کیفیت و اثربخشی آن ها و تاثیرات مثبت و منفی آن بر دانش آموز و مقدار مناسب آن برای هر پایه ی تحصیلی انجام داده اند که در این مقاله تلاش کرده‌ایم معتبرترین تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده را جمع آوری نماییم و به طور مختصر معرفی نماییم
تعریف تکالیف درسی
تعریف
تعریف تکلیف از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا با مشخص کردن دقیق مفهوم آن ، حوزه ی فعالیت های دانش آموز با عنوان تکلیف به طور واضح و روشنی مشخص میشود. در بعضی از مدارس، تکلیف کاری که معلم به عهده ی دانش آموز میگذارد تعریف میشود و در بعضی از مدارس هر فعالیتی که از طرف مدرسه برای دانش آموز تعیین شده است تکلیف او محسوب میشود که فعالیت های فوق برنامه مدارس نیز در این تعریف به عنوان تکلیف محسوب میشود.
با اینکه تکلیف واژه ای است که زیاد به کار برده میشود اما به ندرت تعریف مشخص و روشنی از آن وجود دارد. دو نمونه از تعاریفی که در منابع علمی زیاد به آنها ارجاع داده شده است تعاریف زیر است:
از نظر کیت(1986) تکلیف کاری است که معلم ها طراحی کرده اند تا دانش آموز در خارج از کلاس آن را انجام دهد.
کوپر(1989) وظایفی که توسط معلم به عهده ی دانش آموز گذاشته میشود و باید در ساعاتی غیر از مدرسه انجام شود را تکلیف نامیده است. او همچنین اضافه کرده است: دانش آموزان میتوانند کارشان را در ساعاتی غیر از کلاس در سالن مطالعه و کتابخانه و در فاصله ی میان کلاس ها انجام دهند.
بعضی از تعاریف تکلیف جزئیات بیشتری را شامل میشود و با دقت بیشتری به این مسئله پرداخته است.
لی و پروت(1979) تکلیف را به نوعی مشخص کرده اند که شامل تمرین، آماده سازی، گسترش مهارت ها و خلاقیت باشد. در واقع تکلیف درسی میتواند اهداف متنوعی داشته باشد.
انواع تکلیف
چهار نوع اصلی تکلیف شامل تمرین، آماده سازی، بسط موضوع و مرور است. در ادامه شرح مختصری از انواع تکلیف آورده شده است.
تمرین
بیشتر تکالیفی که توسط معلم ها طرح میشود تکالیف تمرینی است.این تمرین ها استفاده از شیوه ها و مهارت هایی است که در کلاس درس آموزش داده شده است. برای مثال معلم تکنیکی را برای حل مسئله به دانش آموزان یاد میدهد و بعد تمرین هایی طراحی میکند که با همان روش حل میشوند. این نوع تمرین ها به طور بالقوه میتوانند خیلی خسته کننده باشند. معلم ها باید بتوانند تنوع و خلاقیت و تفاوت های فردی را در طراحی این تکالیف بگنجانند.
آماده سازی
تکالیف آماده سازی به منظور زمینه سازی برای مطرح کردن موضوعات جدید و شروع درس جدید به کار میروند. این فعالیت معمولا شامل خواندن قسمتی از یک متن، تحقیق در مورد موضوعی که هنوز تدریس نشده و یا فعالیت های مشابه است. این فعالیت ها ممکن است از دانش آموز بخواهد سوالی را پاسخ بدهند، نقشه ی گنگی را کامل کنند، سایت هایی که به یک موضوع پرداخته اند را پیدا و معرفی کنند و...
احتمال تکمیل چنین تکلیف هایی توسط دانش آموزان بیشتر است و این تکلیف ها جریان یادگیری را بهبود می بخشند.
بسط موضوع
فعالیت های خارج از کلاس از نوع بسط موضوع به دانش آموز اجازه میدهد در سطوح بالاتر تفکر عمل کند. این فعالیت ها شامل پروژه های یادگیری مشارکتی، تحقیق، ارائه شفاهی و.. است.
این فعالیت ها میتواند خیلی فردی باشد و معلم باید فقط مشاهده کننده و هدایت گر باشد.
برای مثال، در کلاس جغرفیای جهان تکلیفی میدهند که: راجع به مرزهایی که دو کشور بر سر آن مناقشاتی دارند تحقیق کنید. برای آن یک راه حل ارائه دهید و برای تحقیق خود حداقل از شش منبع استفاده کرده باشید که بیشتر از سه تای آنها سایت نباشد.
مرور
گاهی معلم ها برای اینکه اطمینان پیدا کنند که مطالبی که قبلا درس داده اند را بچه ها به خوبی به یاد دارند، تکالیفی طراحی میکنند تا درس های گذشته را مرور کنند و برای امتحان آماده شوند. چند وقت یک بار بعضی از مطالب مرور میشوند تا به این وسیله از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت رانده شوند.
معلم ها برای آماده کردن دانش آموزان برای شرکت در امتحانات نیز از این شیوه استفاده میکنند.
مقداری از مطلب که دانش آموز به یاد می آورد
بعد از چند روز
با مرور
بدون مرور
83%
33%
7
70%
14%
63
جدول شماره 1: تاثیر مرور بر یاد آوری مطالب
جدول بالا تاثیر مرور و تکرار را در به یاد آوردن طولانی مدت نشان میدهد. ( (Heitzmann 2007.
دکتر قورچیان در مقاله ای پیرامون تکلیف شب انواع تکالیف را به شکل زیر طبقه بندی نموده است:
نوع تکلیف
ویژگی ها
تکالیف تمرینی
کتبی، انفرادی، غیرخلاق، تکراری
تکالیف آماده سازی
مطالعه، جمع آوری مطلب، پیش خوانی، کنفرانس دادن
تکالیف بسطی- امتدادی
طولانی مدت ( چند هفته طول میکشد). به کارگیری ایده ها در موقعیت گوناگون
تکالیف خلاقیتی
کتبی. شفاهی. ترکیب مفاهیم و مهارت های آموخته شده. پرورش دادن قدرت تخیل
تکلیف ترکیبی
فعالیتی که در آن چند نوع تکلیف با هم ترکیب شود.
جدول شماره2: انواع تکالیف قورچیان،نادر1370.
اهداف تکلیف
معلمان مدارس برای رسیدن به هدف مشخصی تکالیفی را برای دانش آموزان خود طراحی میکنند اما درک دانش آموز از تکلیف میتواند با هدف معلم از تعیین آن کاملا متفاوت باشد.
در یکی از تحقیق هایی که با هدف مطالعه نگرش معلم ها، والدین و دانش آموزان در مورد تکلیف انجام شده است1، اهمیت انجام تکلیف و نگرانی هایی که در این خصوص وجود دارد به عنوان موضوعات اصلی تحقیق در نظر گرفته شده است.
والدین معمولا بهبود وضعیت تحصیلی را به انجام تکلیف مربوط می کنند و آن را هدف اصلی تکالیف درسی میدانند.
دانش آموزان نیز غالبا میان تکلیف انجام دادن و " دانش آموز خوبی بودن" ارتباط برقرار میکنند. اما دلیل انجام تکالیف از نگاه والدین، مربیان و دانش آموزان تفاوت هایی نیز دارد.. بسیاری از معلم ها بر این باورند که اگر موضوعی را درس داده اید و میخواهید ببینید که دانش آموزان آن را فهمیده اند یا نه باید بهشان تکلیف بدهید، زیرا وقتی در کلاس از دانش آموز بپرسید متوجه شدی؟ میگوید بله. اما وقتی به خانه میرود و به طور مستقل تمرینی را انجام میدهد متوجه میشود که یاد نگرفته است . دلایل دیگری که مربیان ذکر کرده اند پرورش مهارت های مطالعه و همچنین برنامه ریزی است.
بعضی از والدین معتقدند انجام تکلیف موجب میشود فرزندانشان به کاری مشغول باشند و در ساعت های بعد از مدرسه به سراغ کارهای خطرناک نروند. ( از نظر آنها مشغول کردن بچه ها به کارهایی که مجبورند انجام دهند از بیکاری امن تر است).
اما دلایلی که خود دانش آموزان در مصاحبه های خود برای انجام تکلیف گفته اند: "نمره ی خوب گرفتن"، "نمره های بد نگرفتن"، "چون معلم ما گفته و باید اطاعت کنیم" و.. بوده است.(Xu and Yuan,2003 ).
